Το μάθημα απαρτίζεται από τρεις αλληλοσυνδεόμενες ενότητες: στην πρώτη εξετάζονται επιλεκτικά ορισμένες σημαντικές «στιγμές» της Δημοκρατίας ως ιδεώδους ή/και ως πολιτεύματος, όπως αυτή της κλασικής Αθήνας και της «επανεπινόησής» της τον 18ο αιώνα. Στη δεύτερη ενότητα εξετάζονται μοντέλα δημοκρατίας, κυρίως από θεωρητική σκοπιά, όπως αυτά της συμμετοχικής, της διαβουλευτικής, της αγωνιστικής, της οικονομικής θεωρίας της . Στην τρίτη ενότητα, εξετάζεται η κατάσταση «δυσανεξίας» ή και κρίσης που παρατηρείται στις σύγχρονες δημοκρατίες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, όπως προβλήματα δημοκρατικού ελέγχου, νομιμοποίησης και λογοδοσίας που απορρέουν από την απομείωση της ισχύος των εθνικών αντιπροσωπευτικών θεσμών και τον κατακερματισμένο χαρακτήρα της παγκόσμιας διακυβέρνησης, τις τάσεις ενίσχυσης του λαϊκισμού και του εξτρεμισμού, τη σχέση έντασης μεταξύ λαϊκής κυριαρχίας και τεχνοκρατίας κτλ. Οι φοιτητές αναμένεται, συνδέοντας γνώσεις που έχουν αποκτήσει από άλλα μαθήματα, να εμβαθύνουν στο δημοκρατικό φαινόμενο, να αντιληφθούν κρίσιμες διαστάσεις της ιστορικότητάς όσο και της ποικιλομορφίας του, καθώς και να διερωτηθούν για τα σύγχρονα σχετικά ζητήματα.

ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Οι φοιτητές αναμένεται να: 

(1) αποκτήσουν ένα σώμα εξειδικευμένων γνώσεων που αφορούν τη Δημοκρατία ως ιδεώδες και ως πολίτευμα.

(2) κατανοήσουν σε βάθος την ιστορικότητα, τον επίμαχο χαρακτήρα και την κανονιστική διάσταση βασικών εκδοχών της Δημοκρατίας.

(3) καλλιεργήσουν την κριτική τους ικανότητα όσον αφορά θεμελιώδεις πολιτικές αξίες.

(4) να στοχαστούν τη σύγχρονη συνθήκη κρίσης της δημοκρατίας.

ΓΕΝΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ

• Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής 
• Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης
• Ανάπτυξη στοχασμού επί βασικών πολιτικών ιδεών και αξιών. 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Το μάθημα απαρτίζεται από τρεις αλληλοσυνδεόμενες ομάδες ενοτήτων: στην πρώτη εξετάζονται επιλεκτικά ορισμένες σημαντικές «στιγμές» της Δημοκρατίας. Στη δεύτερη ενότητα εξετάζονται μοντέλα της δημοκρατίας, κυρίως από θεωρητική σκοπιά. Στην τρίτη ενότητα, εξετάζεται η κατάσταση «δυσανεξίας» ή και κρίσης που παρατηρείται στις σύγχρονες δημοκρατίες και προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.

Το μάθημα αναπτύσσεται σε 13 μαθήματα.

Τίτλος ενότητας	Βιβλιογραφία  (αναλυτικά στοιχεία στην ενότητα 5)
Η αθηναϊκή δημοκρατία του 5ου π.Χ. αιώνα: αξίες, θεσμοί, λειτουργίες.	Σύγγραμμα 1, κεφ. 1. Woodruff 2009.
Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία: Η περίπτωση της συγκρότησης των Ηνωμένων Πολιτειών	Σύγγραμμα 2, κεφ. 1.5. The Federalist Papers 2009.
Εκδοχές φιλελεύθερης δημοκρατίας	Σύγγραμμα 1, κεφ. 3. Σύγγραμμα 2, κεφ. 1.7.
Δημοκρατία και πλουραλισμός	Σύγγραμμα 1, κεφ. 6. Σύγγραμμα 2, κεφ. 2.4.
Η δημοκρατία ως μέθοδος (J. Schumpeter)	Σύγγραμμα 1, κεφ. 5. Σύγγραμμα 2, κεφ. 2.2.
Η οικονομική θεωρία της δημοκρατίας (Α. Downs)	Σύγγραμμα 1, κεφ. 5. Σύγγραμμα 2, κεφ. 2.3.
Το μοντέλο της διαβουλευτικής δημοκρατίας	Σύγγραμμα 1, κεφ. 9.
Δημοκρατία, διακυβέρνηση και παγκοσμιοποίηση	Σύγγραμμα 1, κεφ.   11.
Δημοκρατία και μετα-δημοκρατία	Crouch 2006.
Δημοκρατία και λαϊκισμός	Mudde & Kaltwasser 2017. Müller 2017.
Δημοκρατία και εξτρεμισμός	Βανδώρος 2015, 2018. Melzer & Serafin 2014.
Δημοκρατία και τεχνοκρατία	Σύγγραμμα 1, κεφ.   5.
Ανασκόπηση ύλης και ελεύθερη συζήτηση	Σύγγραμμα 1. Σύγγραμμα 2.

Τρόποι αξιολόγησης φοιτητή:

Γραπτές εξετάσεις	Ερωτήσεις ανάπτυξης, στο τέλος του εξαμήνου, βαθμολογική βαρύτητα 70%
Πρόοδος	Ερώτηση ανάπτυξης, την 6η εβδομάδα, ωριαία διάρκεια, βαθμολογική βαρύτητα 30%

ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ

Πρόσωπο με πρόσωπο

ΧΡΗΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

Κατά την παράδοση, προβολή παρουσιάσεων powerpoint και χρήση πολυμέσων, όπως προβολή βίντεο. Επικοινωνία με φοιτητές με e-mail, αξιοποίηση της πλατφόρμας eclass για την ανάρτηση ανακοινώσεων, σημειώσεων και συμπληρωματικού προς τα συγγράμματα ψηφιακού υλικού.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Δραστηριότητα	Φόρτος Εργασίας Εξαμήνου
Διαλέξεις	13 Εβδ. x 3 ώρες = 39 ώρες
Πρόοδος	4 Εβδ. x 3 ώρες x 1,5 = 18 ώρες
Τελικές εξετάσεις	13 Εβδ. x 3 ώρες x 1,5 = 58,5 ώρες
Σύνολο Μαθήματος	115,5 ώρες

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ 

Γλώσσα αξιολόγησης: Ελληνικά (κατ’ εξαίρεση στα Αγγλικά για τους φοιτητές Erasmus).

Μέθοδοι αξιολόγησης: 

• τελικές εξετάσεις*, 70% βαθμολογίας &

• γραπτή Πρόοδος*, 30% βαθμολογίας.

• Ειδικώς για τους φοιτητές Erasmus προβλέπεται απαλλακτική εργασία μεγέθους 3.000 λέξεων στην αγγλική γλώσσα.

 

* Δεν γίνονται δεκτές βαθμολογικές ρήτρες εκ μέρους των φοιτητών/τριών.

 

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Προόδου & τελικών γραπτών εξετάσεων: Κάθε απάντηση σταθμίζεται συνεκτιμώντας τα ακόλουθα:

Πληρότητα: Η απάντηση καλύπτει εξ ολοκλήρου το ζητούμενο ή παρουσιάζει μικρά ή μεγάλα κενά; Υπάρχει επαρκής επεξήγηση ή διατυπώνονται οι σκέψεις «τηλεγραφικά»; Πληρότητα δεν σημαίνει απαραίτητα μακροσκελείς απαντήσεις, ούτε επέκταση σε γενικότερα θέματα που δεν αφορούν ευθέως το ζητούμενο, ούτε αναφορά σε λεπτομέρειες που δεν προσθέτουν τίποτε επί της ουσίας. 

Τεκμηρίωση: Αφορά την υποστήριξη και αιτιολόγηση της απάντησης η οποία μπορεί να περιλαμβάνει και παραπομπή σε εμπειρικά παραδείγματα. Ας πούμε, εάν ισχυρίζεστε, στο πλαίσιο μιας απάντησης, ότι ο λαϊκισμός φθείρει και προσβάλλει τη δημοκρατία, θα πρέπει να εξηγήσετε ποιο/ποια είναι εκείνα τα γνωρίσματα του λαϊκισμού που το προκαλούν αυτό και γιατί, ενώ θα ήταν επιπλέον πολύ χρήσιμη η αναφορά σε συγκεκριμένο παράδειγμα από τη ζώσα πολιτική πραγματικότητα που επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό σας. 

Ακρίβεια: Αφορά, πρώτα απ’ όλα, την εκφραστική διατύπωση της απάντησης. Δηλαδή, να είναι σαφές και συγκεκριμένο το νόημά της. Να μην είναι έτσι ώστε να έχει στοιχεία ασάφειας ή απροσδιοριστίας ή να αφήνει απορία στον αναγνώστη διότι μπορεί να σημαίνει και τούτο και το άλλο. Η ακρίβεια αφορά και την ουσία του θέματος. Για παράδειγμα, μια διατύπωση του τύπου «η ισότητα είναι πολύ σημαντική αξία για το σοσιαλισμό» είναι μεν ορθή, αλλά αν μείνει έτσι παραμένει απροσδιόριστη υπό την έννοια ότι πρόκειται κατεξοχήν για την κοινωνικοοικονομική ισότητα.

Λογική δομή: Η απάντηση δεν πρέπει να δίνει την εντύπωση ακατάστατων σκέψεων χωρίς εσωτερική συνοχή, ακόμη κι αν αυτές οι σκέψεις είναι ως τέτοιες ορθές. Πρέπει να καθίσταται σαφές πώς συνδέονται οι σκέψεις μεταξύ τους ώστε να βγάζουν από κοινού νόημα και να παρουσιάζουν ένα ολοκληρωμένο σύνολο. Να φαίνεται ποιες είναι οι κύριες ιδέες, ποιες οι υποστηρικτικές, ποιο το ουσιώδες, ποιο το δευτερεύον και πώς καταλήγετε από τη μία ιδέα στην επόμενη. Ποια σχέση τις διέπει και γιατί αυτή η σειρά που επιλέξατε είναι εύλογη. 

Ικανότητα κρίσης: Η ικανότητα κρίσης αφορά όλα τα παραπάνω. Δηλαδή, χρησιμοποιείτε την κρίση σας προκειμένου να εκτιμήσετε πώς καθίσταται πλήρης μια απάντηση, επομένως κρίνετε εάν κινήστε εντός ή εκτός θέματος, τι είναι ουσιώδες για αυτό και ποια είναι τα επιμέρους τμήματά του. Την κρίση σας χρησιμοποιείτε κι όσον αφορά την τεκμηρίωση, καθώς αποφασίζετε τι είναι προφανές και τι χρειάζεται να καταδειχθεί με περισσότερα λόγια. Εξίσου, εφόσον είστε ακριβείς σημαίνει ότι επιλέξατε τις κατάλληλες διατυπώσεις, μπαίνοντας στη θέση του αναγνώστη και βοηθώντας τον να κατανοήσει τι θέλετε να πείτε. Επίσης, η επίτευξη λογικής δομής και συνοχής σημαίνει ότι ιεραρχήσατε και κατατάξατε τις ιδέες σας έτσι ώστε να μπουν στην κατάλληλη σειρά, καθιστώντας εμφανή τη συσχέτιση και τη συμπληρωματικότητα τους.

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συγγράμματα μαθήματος:

• Held, D. (2007), Μοντέλα Δημοκρατίας, Πολύτροπον. [Σύγγραμμα 1]

• Schmidt, M. (2004), Θεωρίες της Δημοκρατίας, Σαββάλα. [Σύγγραμμα 2]

Επιπλέον βιβλιογραφία εξεταστέας ύλης:

• Βανδώρος, Σ. (2015), «Η Ελληνική Δημοκρατία αντιμέτωπη με τον εξτρεμισμό: Από αδρανής και αμήχανη, μαχόμενη;», στο Συλλογικό, Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση στο σταυροδρόμι κρίσιμων εξελίξεων: Πολιτικές, στρατηγικές επιλογές και  προοπτικές, Νομική Βιβλιοθήκη, σ. 113-116.

• Βανδώρος, Σ. (2019), «Κρίση της δημοκρατίας και λαϊκισμός» στο Α. Κλάψης (επιμ.), Ειδικά θέματα διπλωματίας και διεθνούς οργάνωσης, Παπαζήση, σ. 127-152.

• Γεωργιάδου, Β. (2014), «Από την Εθνική Παράταξη στη Χρυσή Αυγή. Δεξιός λαϊκισμός και εξτρεμισμός στην Ελλάδα της κρίσης» στο R. Melzer & S. Serafin, Ο δεξιός εξτρεμισμός στην Ευρώπη, Πόλις. 
• Canovan, M. (2010)[1999], «Εμπιστοσύνη στο λαό! Ο λαϊκισμός και οι δύο όψεις της δημοκρατίας», Σύγχρονα Θέματα, τχ. 110, σ. 58-69. 

• Crouch, C. (2006), Μεταδημοκρατία, Εκκρεμές à κεφάλαιο 1.

Επιπλέον προτεινόμενη βιβλιογραφία:

• Arriaga, M. (2015), Για την επανεκκίνηση της δημοκρατίας, Αιώρα.

• Beetham, D. (2005), Democracy. A beginner’s guide, One World.

• Cartledge, P. (2016), Democracy. A life, Oxford University Press.

• Dahl, R. (2001), Περί Δημοκρατίας, Ψυχογιός.

• Dahl, R., Shapiro, I., Cheibub, J.A. (eds) (2005), The democracy sourcebook, The MIT Press.

• Downs, A. (1990), Οικονομική θεωρία της δημοκρατίας, Παπαζήση.

• Gauchet, M. (2009), Η άνοδος της δημοκρατίας, Πόλις.

• Gutmann, A. & Thompson, D. (2004), Why deliberative democracy?, Princeton University Press.

• Hansen, M.H. (2007), Αρχαία ελληνική και σύγχρονη δημοκρατία, Μεσόγειος.

• Καστοριάδης, Κ. (1999), Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της για εμάς σήμερα, Ύψιλον.

• Keane, J. (2009), The life and death of democracy, W.W.Norton & Company.

• Levitsky, S. & Ziblatt, D. (2018), Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες, Μεταίχμιο.
• Macpherson, C. (1994), Η ιστορική πορεία της φιλελεύθερης δημοκρατίας (2η εκδ.), Γνώση.

• Merkel, W. & Kneip, S. (eds) (2018), Democracy and crisis, Springer.

• Melzer, R. & Serafin, S. (2014), Ο δεξιός εξτρεμισμός στην Ευρώπη, Πόλις.

• Mossé, C. (2015), Μικρή ιστορία της αθηναϊκής δημοκρατίας, Πατάκη.

• Mudde, C. & Kaltwasser, C.R. (2017), Λαϊκισμός: Μια συνοπτική εισαγωγή, Επίκεντρο.

• Müller, Jan-Werner (2017), Τι είναι λαϊκισμός, Πόλις. 

• Παιονίδης, Φ. (2018), Η δημοκρατία ως λαϊκή κυριαρχία, Gutenberg.

• Παπαδόπουλος, Γ. (2018), Οι δημοκρατίες σε κρίση; Πολιτική και διακυβέρνηση, Επίκεντρο.

• Rosenberg, S. (ed.) (2007), Deliberation, participation and democracy. Can the people govern?, Palgrave Macmillan.

• Sartori, G. (2015), Η δημοκρατία σε 30 μαθήματα, Μελάνι.

• Schumpeter, J. (2006), Καπιταλισμός, σοσιαλισμός και δημοκρατία, Παπαζήση.

• Συλλογικό (2009), The Federalist Papers [Τα ομοσπονδιακά κείμενα], Παπαζήση.

• Tilly, C. (2011), Δημοκρατία, Gutenberg.

• Vandoros, S. (2018), «Immigration and political opportunities for right-wing extremism. The case of Golden Dawn in Greece», Mediterranean Quarterly 29(1), 48-69. 

• Woodruff, P. (2009), Η πρώτη δημοκρατία, Εκκρεμές.

• Worms, F. (2018), Οι χρόνιες παθήσεις της δημοκρατίας, Πόλις. 

Συναφή επιστημονικά περιοδικά:

Journal of Democracy, Democratization, Democratic Theory και πολλά άλλα περιοδικά Πολιτικής Επιστήμης και συναφών αντικειμένων, τα περισσότερα προσβάσιμα μέσω της Heal-Link, http://www.heal-link.gr/ .

Χρήσιμοι σύνδεσμοι:

• Συλλογικός κατάλογος ελληνικών ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών (πραγματοποιεί ταυτόχρονη αναζήτηση σε όλες τις βιβλιοθήκες): http://www.unioncatalog.gr/ucportal/

• Κατάλογος βιβλιοθηκών Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στην Κόρινθο: http://opac.library.uop.gr/cgi-bin-EL/egwcgi/egwirtcl/targets.egw 

• Κατάλογος ελληνικών βιβλίων που κυκλοφορούν στο εμπόριο (καλά ενημερωμένος για σχετικά πρόσφατες εκδόσεις, τελευταίας δεκαπενταετίας περίπου). Χρησιμεύει για να δείτε τις τιμές, αν ενδιαφέρεστε για αγορά βιβλίων. Προσοχή: Η αναγραφόμενη είναι η τιμή εκδότη, αλλά ενδέχεται  να βρείτε βιβλία με μικρή ή και σημαντική έκπτωση (κυρίως σε εκπτωτικά βιβλιοπωλεία της Αθήνας): http://www.biblionet.gr/

• Κατάλογος διαθέσιμων πανεπιστημιακών συγγραμμάτων (σε ορισμένα από αυτά είναι προσβάσιμος ο κατάλογος περιεχομένων και ίσως ένα τμήμα του βιβλίου, π.χ. η εισαγωγή): https://service.eudoxus.gr/search/

• Κατάλογος κυρίως αγγλόφωνων βιβλίων σε αρκετά από τα οποία υπάρχει διαθέσιμο τμήμα τους (κατάλογος περιεχομένων, κάποιο κεφάλαιο, ενδεικτικά χωρία κτλ.): http://books.google.gr/

Βιβλιοθήκες στην Αθήνα:

• Εθνική Βιβλιοθήκη (Κέντρο Πολιτισμού Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου, Λ. Συγγρού 364, Καλλιθέα και Πανεπιστημίου 32, και Λ. Αθηνών 31-33, Βοτανικός),

• Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων (Βουλή των Ελλήνων, και Άνθιμου Γαζή 2, και Λένορμαν 218 ),

• Γεννάδειος Βιβλιοθήκη (Σουηδίας 61, Κολωνάκι),

• Βιβλιοθήκη του Παντείου Πανεπιστήμιου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών (Συγγρού 136, στο παλαιό κτίριο),

• Βιβλιοθήκη του Πολιτικού Τμήματος του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Αιόλου 42-44 και Κολοκοτρώνη),

• Βιβλιοθήκη του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ, Κρατίνου 9 & Αθηνάς),

• Βιβλιοθήκη του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης (Πειραιώς 228),

• Βιβλιοθήκη του Βρετανικού Συμβουλίου (Πλατεία Κολωνακίου 17),

• Βιβλιοθήκη της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης (Μασσαλίας 22),

• Βιβλιοθήκη του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών (Σίνα 31),

• Βιβλιοθήκη του (γερμανικού) Ινστιτούτου Γκαίτε (Ομήρου 14-16).

URL ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ECLASS (ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ)

https://eclass.uop.gr/courses/964/